Zero Dropout Project

นั่นเป็นคำตอบที่เราไม่รู้ และอาจไม่จำเป็นต้องรู้ แต่เราเชื่อว่า เมื่อเขาเหล่านั้นได้รับโอกาสทางการศึกษาที่เหมาะสม เขาจะสามารถเข้าถึงโอกาสในการเลือกเส้นทางของตัวเองที่ดีขึ้นและเหมาะสมอย่างแน่นอน และนั้น คือ สิ่งที่เราเชื่อ

Zero Dropout คือ โครงการที่ถูกผลักดันขึ้นเพื่อ “ลดความเหลื่อมล้ำของโอกาสในการเข้าถึงการศึกษา” โดยผลักดันให้ตัวเลขของ “เด็กหลุดระบบการศึกษา” เป็น ศูนย์ โดยมีการผลักดันจากหลายหน่วยงานระดับประเทศ และระดับพื้นที่ 

โดยในพื้นที่จังหวัดราชบุรีได้มีการตระหนักถึงปัญหาดังกล่าว จึงเกิดภาคีความร่วมมือของหน่วยงานในพื้นที่ ซึ่งประกอบด้วย หน่วยงานการศึกษาท้องถิ่น, หน่วยงานการปกครองส่วนท้องถิ่น, อาสาสมัครในพื้นที่ (NGO) จังหวัดราชบุรีและศูนย์ส่งเสริมและสนับสนุนมูลนิธิโครงการหลวงและโครงการตามพระราชดำริ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี

ข้อมูลจากการลงพื้นที่สำรวจของทีมอาสาสมัคร (NGO) ในจังหวัดราชบุรี พบว่ามีจำนวนถึง 399 คน  ที่หลุดออกจากระบบการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยในกลุ่มนี้ มีเด็กอายุ 6-12 ปี จำนวน 18 คน และมีเด็กอายุ 13-15 ปี จำนวน 40 คน ที่ไม่ได้อยู่ในระบบการศึกษาขั้นพื้นฐาน

คำถามที่น่าสนใจ คือ เด็กเหล่านี้ คือ ใคร และ
เพราะอะไรเด็กเหล่านี้ถึงหลุดออกจากระบบการศึกษา

จากข้อมูลการลงพื้นที่สำรวจเล็งเห็นว่า ช่วงอายุที่เปราะบางและน่าเป็นห่วงจากการหลุดออกจากระบบการศึกษาขั้นพื้นฐาน คือ ช่วง 6-15 ปี (ตามเกณฑ์การศึกษาภาคบังคับ) โดยมีจำนวนถึง 58 คน และมีอายุเฉลี่ยที่ 12.91 ปี

• สัดส่วนเพศชายอยู่ที่ 70.7% อายุเฉลี่ยอยู่ที่ 12.85 ปี และเพศหญิงอยู่ที่ 29.3% อายุเฉลี่ยอยู่ที่ 13.06 ปี

• โดยเด็กที่ หลุดออกจากระบบการศึกษามาจาก 5 อำเภอ ของจังหวัดราชบุรี ได้แก่
  
  

1. อำเภอเมือง จำนวน 18 คน

2.          อำเภอจอมบึง จำนวน 14 คน

3.          อำเภอสวนผึ้ง จำนวน 10 คน

4.          อำเภอบ้านโป่ง จำนวน 7 คน

5.          อำเภอบ้านคา จำนวน 7 คน

เมื่อพิจารณาข้อมูล การหลุดออกจากระบบการศึกษาออกเป็น 3 ช่วงอายุ คือ ช่วงประถมศึกษาตอนต้น อายุ 6-9 ปี, ช่วงประถมศึกษาตอนปลาย อายุ 10-12 ปี, และช่วงมัธยมศึกษาตอนต้น อายุ 13-15 ปี แต่ละอำเภอพบว่า

1. อำเภอเมือง สัดส่วนการหลุดออกสูงสุดจะเป็น ช่วงประถมศึกษาตอนต้น อายุ 10-12 ปี

2. อำเภอจอมบึง สัดส่วนการหลุดออกสูงสุดจะเป็น ช่วงประถมศึกษาตอนปลาย อายุ 10-12 ปี

3. อำเภอสวนผึ้ง สัดส่วนการหลุดออกสูงสุดจะเป็น มัธยมศึกษาตอนต้น อายุ 13-15 ปี

4. อำเภอบ้านโป่ง สัดส่วนการหลุดออกระหว่าง ช่วงประถมศึกษาตอนต้น และ ตอนปลาย มีสัดส่วนที่เท่ากัน

5. อำเภอบ้านคา สัดส่วนการหลุดออกสูงสุดจะเป็น ช่วงประถมศึกษาตอนปลาย อายุ 10-12 ปี

เมื่อพิจารณาตามลักษณะการอยู่อาศัยของเด็กที่หลุดออกจากระบบการศึกษา สามารถออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้

1. ไม่ได้อยู่ในชุมชน 22.4%

2.          อยู่ชุมชนชาติพันธุ์ 20.7%

3.          อยู่ในชุมชนปกติ 15.5%

 ข้อสังเกตเกี่ยวกับลักษณะอาชีพของผู้ปกครองของเด็กหลุดออกจากระบบการศึกษา พบว่า

1.              มาจากครอบครัวจากกลุ่มเกษตรกรรม 29.9%

2.             กลุ่มรับจ้างทั่วไป 17.9%

3.             กลุ่มค้าขาย 6%

เมื่อวิเคราะห์ถึงอันดับสาเหตุที่ทำให้ไม่อยู่ในระบบการศึกษา จากแบบสอบถามที่เลือกตอบได้มากกว่า 1 ตัวเลือก ประกอบไป
ด้วยสาเหตุต่างๆ ดังนี้:

1.              ปัญหาความยากจน  (37 คน)

2.             เหตุผลด้านสุขภาพ (14 คน) 

3.             ปัญหาครอบครัว (13 คน)

4.             ออกกลางคัน/ถูกผลักออก (6 คน) 

5.             ไม่ระบุ (4 คน)

จากข้อมูลแบบสำรวจเบื้องต้นพบว่ากลุ่มตัวอย่างของเด็กที่หลุดออกจากระบบการศึกษาเลือกคำตอบ ปัญหาความยากจน เป็นสาเหตุ อันดับ 1 ที่ทำให้ไม่อยู่ในระบบการศึกษา

นอกจากนี้ ในแบบสำรวจยังมีคำถามที่เป็นส่วนของความต้องการความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนในด้านต่างๆ 6 ด้าน ที่ซึ่งสามารถนำมาวิเคราะห์ถึงลักษณะความช่วยเหลือในมิติต่างๆ ที่กลุ่มเด็กหลุดออกต้องการ ประกอบไปด้วย: การพัฒนาสิทธิสถานะ, การศึกษา, การฟื้นฟูสุขภาพกาย, การฟื้นฟูทางด้านจิตใจ, ครอบครัวอุปถัมภ์ และที่พักอาศัย 

จากค่าคะแนนเฉลี่ยรวมพบว่า มีความต้องการความช่วยเหลือเรียงลำดับจากมากไปน้อยได้ดังนี้

1. การศึกษา (4.98)

2. การฟื้นฟูสุขภาพกาย (4.12)

3. การฟื้นฟูทางด้านจิตใจ (3.40)

4.     ที่พักอาศัย (3.31)

5. ครอบครัวอุปถัมภ์ (2.88)

6. การพัฒนาสิทธิสถานะ (2.26)

ในกลุ่มของเด็กหลุดออกที่ต้องการความช่วยเหลือในด้านต่างๆ อย่างเร่งด่วน มีค่ามัธยฐานของรายได้เฉลี่ยต่อหัวอยู่ที่ 795 บาท ในขณะที่ในกลุ่มของเด็กหลุดออกที่ไม่ต้องการความช่วยเหลือในด้านต่างๆ อย่างเร่งด่วน มีค่ามัธยฐานของรายได้เฉลี่ยต่อหัวอยู่ที่ 2,500 บาท กล่าวคือค่ามัธยฐานของรายได้ทั้งสองกลุ่มแตกต่างกัน 667 บาท และ ยังไม่พ้นเส้นของความยากจน หากปัจจัยทางด้านรายได้ไม่ใช่เพียงปัจจัยเดียวที่ทำให้เด็กหลุดออกจากระบบการศึกษา และต้องการได้รับความช่วยเหลือ แล้วมีปัจจัยอื่นใดบ้างที่ส่งผล

ความช่วยเหลือด้านการศึกษา

เมื่อพิจารณาถึงความต้องการความช่วยเหลือทางด้านการศึกษา แผนภูมิกล่องนี้ใช้แสดงการกระจายตัวของระดับความต้องการในการช่วยเหลือทางด้านการศึกษา แบ่งตามกลุ่มช่วงรายได้ต่างๆกัน โดยค่ามัธยฐานจากช่วงรายได้ต่างๆ มีลักษณะเป็น กลุ่ม 10,000 บาทขึ้นไป (6 คะแนน), กลุ่ม 5,000-9,999 บาท (5.5 คะแนน) และกลุ่มต่ำกว่า 3,000 บาท
(5 คะแนน) 

ในส่วนของความต้องการในการได้รับความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วน ในมิติด้านการศึกษา พบว่า ความต้องการความช่วยเหลือทางด้านการศึกษามีแนวโน้มที่จะเพิ่มมากขึ้น เมื่อช่วงรายได้สูงขึ้น 

เมื่อพิจารณาอัตราส่วนของจำนวนผู้ที่ต้องการความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนกับผู้ที่ไม่ต้องการความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วน พิจารณาแบ่งตามจำนวนปีที่อยู่ในระบบการศึกษาจำนวน 3, 6, และ 9 ปี พบว่า:

• เด็กที่หลุดออกจากระบบการศึกษาในช่วงประถมต้น (จำนวนปีในการศึกษาสูงสุด 3 ปี) อัตราส่วนของผู้ที่ต้องการความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนคิดเป็น 75%

• เด็กที่หลุดออกจากระบบการศึกษาในช่วงประถมปลาย (จำนวนปีในการศึกษาสูงสุด 6 ปี) อัตราส่วนของผู้ที่ต้องการความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนคิดเป็น 81.82%

• เด็กที่หลุดออกจากระบบการศึกษาในช่วงมัธยมศึกษาตอนต้น (จำนวนปีในการศึกษาสูงสุด 9 ปี) อัตราส่วนของผู้ที่ต้องการความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนคิดเป็น 92.86%

โดยจำนวนปีที่อยู่ในโรงเรียนช่วง 3 ปี ถึง 9 ปี สัดส่วนของผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือมีแนวโน้มมีจะเพิ่มมากขึ้น เมื่อจำนวนปีการศึกษาสูงขึ้น

เมื่อพิจารณา เป้าหมายด้านการศึกษา พบว่าเด็กที่หลุดออกจากระบบการศึกษา เรียงลำดับจากมากไปน้อย

• ไม่มีเป้าหมายที่ชัดเจน (24 คน)

• เรียนต่อสายสามัญ (13 คน) 

• เรียนต่อสายอาชีพ (13 คน) 

ความช่วยเหลือด้านการมีอาชีพ

โดยส่วนสุดท้ายคือ การศึกษาลักษณะและข้อสังเกตที่ว่าถ้าในกลุ่มเด็กหลุดออกไม่มีความต้องการทางด้านการศึกษา ความช่วยเหลือในลักษณะใดที่เด็กหลุดออกต้องการ เพื่อรวบรวมข้อสังเกตที่ได้นำไปวิเคราะห์ลักษณะการสนับสนุนที่จะทำให้เด็กหลุดออกสามารถช่วยเหลือตัวเองได้ 

เมื่อพิจาณาเป้าหมายด้านการมีอาชีพ พบว่าเด็กที่หลุดออกจากระบบการศึกษา
 

• ต้องการประกอบอาชีพและศึกษาต่อ (23 คน)

• ไม่มีเป้าหมายที่ชัดเจน (20 คน) 

• ฝึกทักษะชีวิต/พัฒนาตนเอง (9 คน)
  
  

โดย 5 อันดับลักษณะความต้องการการช่วยเหลือในกลุ่มคนที่ต้องการความช่วยเหลือและไม่มีอาชีพ โดยเป็นแบบสอบถามที่เลือกตอบได้มากกว่า 1 ตัวเลือก

• การฝึกอาชีพ, หลักสูตรเสริม, กิจกรรมเสริม (34 คน)

• อุปกรณ์การเรียน (23 คน), เงินทุน (2 คน)

• ไม่ระบุ (2 คน) 

ในตอนนี้เมื่อเราทราบแล้วว่า มีเด็กกว่า 1 ล้านคน ที่หลุดออกจากระบบการศึกษา คำถามที่น่าสนใจ คือ เด็กกว่า 1 ล้านคนนี้จะเติบโตท่ามกลางกระเเสความเปลี่ยนแปลงได้ไหม ได้อย่างไร และอะไร คือ สิ่งที่เด็กเหล่านี้ต้องการ

ข้อมูลที่ได้จากการลงพื้นที่ภายในจังหวัดราชบุรี อาจเป็นเพียงจิ๊กซอว์ชิ้นเล็ก ๆ ที่ช่วยให้เราได้เข้าใจปัญหานี้มากขึ้น และเราเชื่อว่าข้อมูลจะทำให้เราเห็นสิ่งที่ไม่มีใครเคยพูด และทำให้เราเข้าใจจริง ๆ ปัญหา คือ อะไร - และนั่นคือสิ่งที่สำคัญ

*หลังจากที่นำข้อมูลนักเรียนรายบุคคลในช่วงอายุ 3-18 ปี จากกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย (เทียบเท่าระดับชั้นอนุบาล 1 – มัธยมศึกษาปีที่ 6) ในปีการศึกษา 2566 จำนวน 12,200,105 คน ไปวิเคราะห์กับข้อมูลรายบุคคลซึ่งสำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการรวบรวมจากหน่วยงานผู้จัดการศึกษาทุกสังกัด รวม 21 สังกัด ทั่วประเทศไทยจำนวน 11,174,591 คน พบว่ามีเด็กและเยาวชนในช่วงอายุ 3 – 18 ปี ที่ไม่มีข้อมูลในระบบการศึกษา จำนวนทั้งสิ้น 1,025,514 คนหรือร้อยละ 8.41 ของเด็กและเยาวชนอายุ 3-18 ปีทั้งหมด (12,200,105คน) (อยู่ระหว่างการเชื่อมโยงฐานข้อมูลเด็กและเยาวชนที่ไปศึกษาต่อต่างประเทศ โรงเรียนนานาชาติ ศูนย์การเรียน รวมถึง เด็กและเยาวชนในสถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชนที่ออกจากระบบการศึกษา)

ที่มา: https://www.eef.or.th/infographic-1-02-million-children/